شگفتی سازان انتخابات معمولا کسانی هستند که علی رغم پیش بینی‌ها رای بسیاری آورده و رئیس جمهور شده و یا تبدیل به یک رقیب برای رئیس جمهور منتخب شده اند.

در این گزارش سعی داریم مروری بر 6 شگفتی‌‍ساز انتخابات ریاست جمهوری ایران داشته باشیم.

ابوالحسن بنی صدر

شاید تعجب کنید که نام ابوالحسن بنی صدر در این لیست قرار دارد؛ اما نباید از خاطر برد که کسب 70 درصد آراء در اولین انتخابات ریاست جمهوری تاریخ ایران و در حالی که رقبای سرسختی همچون حسن حبیبی، صادق قطب زاده و داریوش فروهر از احزاب و جریان های گوناگون در کارزار حضور داشتند، یک شگفتی به حساب می‌آید.

ابوالحسن بنی‌صدر در 5 بهمن 1358 با کسب بیش از 10 میلیون رای نخستین رئیس جمهور ایران شد و تا خرداد 1360 در این سمت باقی بود. بنی صدر یک فرصت طلب واقعی بود. پدرش یک روحانی بود، از این رو توانست رای بخشی از مذهبیون را به خود جذب کند. در اقتصاد گرایشات سوسیالیستی داشت و از این رو، رای گروه‌های چپ و مجاهدین را هم جذب کرد.

اما آنچه باعث پیروزی بنی صدر شد، سخنرانی‌های او بود. بنی صدر با استفاده از لحنی مخصوص، توده انقلابی را به خود جذب کرد و با دادن شعارهای غالبا اقتصادی و گاه پوپولیستی توانست با قاطعیت عجیبی اولین کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری را به نفع خود تمام کند.

احمد مدنی

سید احمد مدنی بزرگترین رقیب بنی صدر در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود. او یک دریادار ارتش و از اعضاء جبهه ملی بود. شگفتی در مورد مدنی این است که او علی رغم حضور اشخاص مهمی همچون فروهر، قطب زاده، صادق طباطبایی و حسن حبیبی توانست بیشترین رای را بعد از بنی صدر به خود اختصاص دهد.

مدنی توانست رای اکثر مخالفان بنی صدر را به سمت خود جذب کند. او بیش از 15 درصد رای آورد و توانست در استان‌های کرمان، کردستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و زنجان حائز رتبه اول شود.

احمد توکلی

بدون شک احمد توکلی بزرگترین شگفتی در انتخابات 1372 بود. در حالی که کشور ایران در سال‌های بعد از جنگ به شدت یکپارچه شده و دولت نیز در دست اکبر هاشمی رفسنجانی و اطرافیانش (که بیشتر آنها از کارگزاران بودند) بود احمد توکلی وارد گود انتخابات شد و توانست بیش از 23 درصد رای بیاورد.

شگفتی احمد توکلی در سال 72 از چند جهت بود: اول اینکه مرحوم هاشمی در آن زمان شخصیتی به شدت قدرتمند محسوب می‌شد که انتقاد از او یا شکستش در انتخابات بی‌معنی جلوه می‌کرد. احمد توکلی اما در صدا و سیما و تبلیغاتش نقدهای تندی به هاشمی و جریانش کرد. شفگتی دوم اما این بود که توکلی ادبیاتی را به کار برد که بعدها توسط سایر مخالفین علیه هاشمی به کار رفت. توکلی هاشمی و دولتش را فراهم کننده اشرافیت می‌دانست و در نطق‌هایش بر بی عدالتی اقتصادی و اجتماعی، ناکارآمدی سیاست‌ها و مدیریت‌ها، امتیازطلبی و تجمل‌گرایی مقامات دولت، و کم‌اعتنایی آنان به مشارکت سیاسی مردم، سیاست‌های ایدئولوژی‌زدایی و رفاه طلبی تمرکز داشت.

نتیجه انتخابات و کسب بیش از 23 درصد آراء توسط توکلی باعث تعجب خود هاشمی رفسنجانی هم شد تا آنجا که در نطقی در نماز جمعه بعد از انتخابات کسانی که به او رای ندادند را با اطفال احساسی مقایسه کرد.

محمد خاتمی

محمد خاتمی امروز به عنوان رهبر جریان اصلاحات و پیروز قطعی انتخابات 2 خرداد 1376 شناخته می‌شود اما تا پیش از انتخابات، او رئیس کتابخانه ملی و وزیر فرهنگ مستعفی هاشمی بود که کسی گمان نمی‌کرد بتواند رقابت انتخاباتی را به نفع خود تغییر داده و رئیس مجلس وقت یعنی ناطق نوری را شکست دهد.

اما خاتمی توانست در انتخابات 1376 با کسب بیش از 20 میلیون رای (حدود 70 درصد) پیروز شده و تبدیل به یک شگفتی بزرگ شود. خاتمی در واقع با مطرح کردن شعارهای جالبی همچون افزایش آزادی های مدنی، بهبود وضعیت مطبوعات، اصلاح قانون شهروندی و بهتر شدن اوضاع زنان توانست به شدت در میان طبقه دانشجو، جوان و به خصوص زنان شهری مطرح شود و رای این طبقه از جامعه را که از بعد جنگ به شدت رشد کرده و همچون آتشی در زیر خاکستر بودند، جذب نماید.

محمود احمدی نژاد

شهردار وقت تهران در رقابت با اکبر هاشمی رفسنجانی که یکی از بزرگترین سیاستمداران جمهوری اسلامی ایران بود هیچ شانسی نداشت. او در دور اول و تا ساعات پایانی شمارش آراء، حتی از مهدی کروبی نیز کمتر رای داشت اما توانست پس از شمارش آراء تهران، به رتبه دوم رسیده و همراه با هاشمی رفسنجانی به دور دوم انتخابات برود.

در دور دوم، اما احمدی نژاد یک شگفتی خلق کرد. در حالی که بسیاری، رفسنجانی را پیروز قطعی انتخابات می‌دانستند، اما احمدی نژاد توانست در انتها با کسب بیش از 17 میلیون رای (61.69 درصد) اکبر هاشمی رفسنجانی را شکست داده و تبدیل به ششمین رئیس جمهور ایران شد.

احمدی نژاد با شمایل جدید و شعارهای خاصش توانست بسیاری را طرفدار خود کند. رئیس جمهور کاپشن پوشی که در خانه‌ای ساده می‌زیست، شعارهای عدالت خواهانه اول انقلاب را تکرار می‌کرد و به شدت به تجمل و اشرافیت طلبی اصلاح طلبان و اطرافیان هاشمی رفسنجانی حمله می‌کرد. این اتفاق و شعارهای اقتصادی احمدی نژاد باعث پیروزی او در انتخابات و خلق شگفتی در سال 1384 گردید.

حسن روحانی

حسن روحانی تا پیش از انتخابات 1392 مانند احمدی نژاد و خاتمی ناشناخته نبود. او از ابتدای انقلاب در پست‌های مختلف فعالیت کرده و به خصوص در سال‌های بحران هسته‌ای در دولت خاتمی، رئیس تیم مذاکره کننده ایرانی بود. با این حال، هیچ کس در ابتدای انتخابات و بعد از رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی، گمان نمی‌کرد حسن روحانی، آن هم در همان دور اول رای بیاورد.

در ابتدای انتخابات، اصلاح طلبان و مخالفان دولت در یک شوک به سر می‌بردند. بسیاری از آنها از کسب قدرت نا امید شده و حتی برخی معتقد بودند باید با یک اصول گرای تکنوکرات مانند قالیباف ائتلاف کنند تا یک اصول گرای تندرو مانند سعید جلیلی به قدرت نرسد.

 با نزدیک شدن به روز انتخابات و حضور قدرتمند روحانی در مناظرات اما شرایط تغییر کرد. روحانی هر روز رای بیشتری را به خود جذب می‌کرد. بزرگان اصلاحات از جمله محمد خاتمی و نیز اکبر هاشمی رفسنجانی از او حمایت کردند، محمد رضا عارف (کاندیدای اصلاحات) به نفع او کنار کشید و روحانی ناگهان تبدیل به یک شخصیت محبوب شد.

با وجود این، بسیاری معتقد بودند انتخابات به دور دوم کشیده شده و احتمالا روحانی  و قالیباف باید با هم به رقابت بپردازند. اما حتی این اتفاق هم رخ نداد و حسن روحانی توانست با کسب بیش از 50 درصد آراء ( بیش از 18 میلیون رای) در همان دور نخست پیروز شود.

اکنون نظر شما چیست؟ آیا با توجه به شرایط موجود، باید منتظر خلق یک شگفتی در انتخابات ریاست جمهوری 1400 باشیم یا چنین اتفاقی نخواهد افتاد؟