عدالت و نقش آن در پیشگیری از جرم

تاریخ انتشار: 1396/3/8 1:54     /     کد خبر : 2607     /     دسته خبر : سخن تازه

سخن نیوز: گروه استان ها / مازندران / سرهنگ دکتر علیرضا باقری معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان مازندران/ همان گونه که حکومت باید با مردم براساس عدل رفتار کند، مردم نیز باید در روابط خود با حکومت و با یکدیگر براساس عدل و انصاف رفتار نمایند.

عدل به معنی اعتدال و میانه روی و دوری ازهرنوع افراط و تفریط درکلیه شئون مادی ومعنوی است. قرآن کریم تصریح می کند که نظام هستی و آفرینش برعدل و توازن و براساس استحقاق ها وقابلیت ها است؛ گذشته ازآیات زیادی که صریحاً ظالم را ازساحت کبریایی به شدت نفی می کند وگذشته از آیاتی که ابلاغ و بیان و اتمام حجت را از آن جهت از شئون پروردگارمی شمارد که نبود اینها نوعی ظلم و ستم است وگذشته از آیاتی که اساس خلقت را برحق - که ملازم با عدل است- معرفی می نماید، گذشته ازاینها در برخی ازآیات ازمقام فاعلیت وتدبیر الهی به عنوان قیام به عدل یاد می کند.

مؤلفه های عدالت درآموزه های دینی، مجازات متخلف درروز جزا است که نمونه ای از آن درسوره  لقمان آمده است، لقمان به فرزندش خطاب می کند: «ای پسرک من اگر عمل تو هم وزن دانه خردلی و در تخته سنگی یا درآسمان ها یا درزمین باشد خدا آن را می آورد که خدا بس دقیق و آگاه است» (لقمان، 16).

حتمیت وقطعیت مجازات متخلف که درجلوه های گوناگون مجرم، کافر، ظالم، فاسق و ... بروز می کند، اثر پیشگیرانه دارد؛ چه بسا فردی که ذره ای خوبی یا بدی بکند در روز رستاخیز مؤاخذه خواهد شد. «پس هرکه هم وزن ذره ای نیکی کند نتیجه ی آن را خواهد دید وهرکه هم وزن ذره ای بدی کند نتیجه ی آن را خواهد دید» (زلزال،7 و 8).

وقتی که خداوند متعال به اجرای عدل ومجازات متخلف تأکید می کند درواقع ضمانت اجرای کج رفتاری ها وناهنجاری های اجتماعی است. اساساً نبود ضمانت اجرا در مواقعی که انذاری صورت می گیرد و حکمی برای انسان ها بیان می شود موجب بی توجهی و تزلزل دراجرای مفاد حکم است.

لذاعدالت الهی درواقع ضمانتی برای آگاهی مردم بوده و با اطلاع ازعدل الهی دررفتار خود تأمل می نمایند. درتبیین مقوله ی عدالت در آموزه های دینی باید توجه داشت که این مقوله چندسویه است:

بخشی ازعدالت باید ازسوی حاکمان دینی اجرا گردد وقرآن کریم دربیان اهمیت آن تأکید می کند که به هنگام داوری بین مردم حق وانصاف را رعایت کنید: «خداوند به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبان آن برسانید وهنگامی که میان مردم داوری می کنید ازروی عدات داوری کنید.

خداوند پند واندرزهای خوبی به شما می دهد، خداوند شنوا و بیناست» (نساء، 58).به هنگام حکم درمیان مردم باید با کمال خلوص نیت وصفاء باطن و بدون اظهارتعصب و یاحسد، بخل، تکبر واز روی هواهای نفسانی باشد. درواقع اجرای عدالت از ناحیه ی حاکمان می تواند آثار مستقیم روی عوامل مختلف جرم زا داشته باشد و همچنین درافراد نوعی احساس مسئولیت و مصونیت درونی ایجاد کند.

بخش دیگری ازعدالت را باید دراجرای عدالت اجتماعی جستجوکرد: «ای کسانی که ایمان آورده اید کاملا قیام به عدالت کنید، برای خدا گواهی دهید اگرچه این گواهی به زیان خود شما یا پدرومادر یا نزدیکان شما بوده باشد، چه اینکه اگرآنها غنی یا فقیر باشند خداوند سزاوارتر است که ازآنها حمایت کند، بنابراین ازهوا وهوس پیروی نکنید که ازحق منحرف خواهید شد، و اگرحق را تحریف کنید و یا ازاظهارآن اعراض نمایید خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است» (نساء، 135).

دراین آیه به تمام افراد با ایمان فرمان می دهد که قیام به عدالت کنند. قیام به کارکنایه از تصمیم وعزم راسخ و اقدام جدی درباره ی آن است؛ اگرچه آن کارهمانند حکم قاضی احتیاج به قیام وحرکتی نداشته باشد و نیزممکن است تعبیر به قیام ازاین نظرباشد که قائم معمولاً به چیزی می گویند که عمود برزمین بوده باشد و کمترین میل وانحرافی به هیچ طرف نداشته باشد یعنی باید آن چنان عدالت را اجرا کند که کمترین انحرافی به هیچ طرف پیدا نکند (مکارم شیرازی، 1381: 161)

لذاهمان گونه که حکومت باید با مردم براساس عدل رفتارکند، مردم نیزباید درروابط خود با حکومت و با یکدیگربراساس عدل و انصاف رفتار نمایند وبه تعبیري عدالت باید دررأس وقاعده هرم حکومت رعایت شود تا اثرپیشگیرانه خود رانشان دهد. لذا اجرای وظایف مردم دررعایت عدالت نسبت به خود ونسبت به دولت درواقع دوری ازظلم و جورو رعایت انصاف وارزش ها است.

• مازندران
• سرهنگ دکتر علیرضا باقری
• معاون اجتماعی
• فرماندهی انتظامی مازندران
• حکومت
• عدل
• رفتار
• مردم
• روابط
• حکومت
• عدل و انصاف