لاهیجان از دریچه سخن امروز

تاریخ انتشار: 1395/2/26 20:7     /     کد خبر : 1580     /     دسته خبر : شهرهای شمالی

 
سخن امروز: شهرستان لاهیجان كه از شمال به درياي خزر،از جنوب به شهرستان سياهكل،از شرق و جنوب شرقي به شهرستان لنگرود و از غرب به شهرستان آستانه اشرفيه محدود مي شود. يکي از شهرستان هاي شرقي استان گيلان است . شهر لاهيجان در اصل لاه ـ جان بوده است كه لاه به معني ابريشم و جان پسوند مكان است و در نتيجه لاهيجان به معني شهر ابريشم مي باشد.  
اين شهرستان سرزميني هموارو جلگه اي است كه حاصل رسوبات به جاي مانده از سفيد رود است .جلگه لاهيجان به علت زيبايي و قدرت حاصل خيزي اراضي و وجود فر آورده هاي كشاورزي و منابع اقتصادي امتياز خاصي در بين شهرهاي استان كسب كرده است . هموارترين نقطه اين سرزمين درقسمتهاي شمالي مقابل درياست و هر چه از شمال به طرف جنوب پيش مي رويم ، به ارتفاع آن افزوده مي شود .
كوههاي اطراف لاهيجان شامل بخش غربي كوههاي البرز است .در طرف مشرق وجنوب آن كوههاي پردرخت وبا صفايي است كه شيطان كوه ،گمل و آهتا كوه ناميده مي شود وشيب تند دامنه ها به طرف درياي خزر و شيب كم آنها به طرف دره شاهرود است .ازقله هاي مهم اين ناحيه مي توان درفك (آشيانه عقاب) ،تالش كوه و خشتچال را نام برد .
اقليم لاهيجان به طوركلي در تابستان گرم و مرطوب و درزمستان بادهاي گرم شديدي شروع به وزيدن كرده و پس از آن برف مي بارد .ميزان رطوبت نسبي در اين شهر 79تا76 درصد و گاه نيز به صد درصدمي رسد. مساحت اين شهرستان 429/5490 كيلومتر مربع است كه از نظر مساحت رتبه هفتم استان گيلان را دارا است .
شهرستان لاهيجان شامل دو بخش (مركزي و رودبنه) ،7دهستان (رودبنه ،شيرجوپشت،آهندان ،بازكيا گوراب،لفمجان،ليالستان،ليل) ونيز 188 آبادي است. اهالي اين شهرستان گيلك بوده و به زبان گيلكي و گويش لاهيجي صحبت مي كنند. ساختمانهاي قديم لاهيجان اغلب به سبك معماري دوره صـفويه است. ديـوارهاي قطـور بـا ارتفاعي قـريب به 5 متـر و كوچه هاي  پيچ در پيچ، نموداري از نماي شهر در گذشته مي باشد. اغلب مساكن شهر، به صورت شرقي ـ غربي ساخته مي شود و كمتر خانه اي را مي توان در جهت شمالي ـ جنوبي مشاهده نمود،البته عدم احداث مساكن شمالي، جنوبي نيز تحت تاثير عوامل جغرافيايي، از قبيل رطوبت، گرما و باد است.
مهمترين محصول شهرستان لاهيجان ، چاي است به طوري كه از كل زمينهاي زير كشت چاي در گيلان كه حدود 26776 هكتار است حدود 7900 هكتار آن، در لاهيجان مي باشد. كشت اين محصول براي نخستين بار در زمان ناصرالدين شاه قاجار به وسيله حاج محمدحسين اصفهاني در ايران متداول گشت ولي رواج چنداني نيافت تا اينكه در سال 1319 هجري قمري با پشتكار محمد ميرزاي چايكار معروف به « كاشف السلطنه »، كشت آن متداول شد و اولين مزارع چاي در لاهيجان آماده بهره برداري گرديد. در حال حاضر به طور متوسط از هر هكتار، ساليانه حدود 4/7 تن برگ سبز به دست مي آيد كه از آن 1800 كيلوگرم چاي خشك توليد مي شود. با توجه به تعداد زياد كارخانه هاي چاي سازي در لاهيجان، اين شهر را مي توان يك شهر كشاورزي ـ صنعتي دانست.
رونق باغداري دربخشهاي چاي ومركبات (سيب و گلابي، پرتقال و نارنگي ، گردو، کيوي و فندق و ساير مرکبات) فرصت استفاده از دريا و صيادي ،وجود جاليزهايي مانند هندوانه و نيز پرورش كرم ابريشم ، زنبور عسل و شيلات در كنار توليد برنج ،باعث پر رونق و شكوفا شدن اين منطقه شده است .شايان ذکر است دامپروري در اين شهرستان به صورت يكجانشيني است و روستائيان علاوه بر كار كشاورزي،اقدام به پرورش تعدادي داممي نمايند كه در درجه اول ازفراورده هاي آن استفاده نموده و مازاد آن را براي فروش به شهر مي آورند.
بنابراین ، یکی از شهرهای استان گیلان و مرکز شهرستان لاهیجان در ایران است و در شمال دیلمان قرار دارد.[۱۰] موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه کوهپایه‌ای قرار دارد و تپه‌ماهورهای آن را بوته‌های چای پوشانده‌است.
عده‌ای معتقدند، نام شهر ابریشم ، ریشه در ویژگی اقتصادی این شهر دارد. به گونه‌ای که واژه لاهیجان عربی‌شده لاهیگان است و لاهیگان مرکب است از لاهیگ +ان (لاهیگ = بافتنی و ان = پسوند مکانی) و به معنی مکان یا شهر بافندگان یا نساجان یا ابریشم‌بافان است. در تجزیه‌ای دیگر، لاه در پارسی میانه (پهلوی) به معنای ابریشم است و در برهان قاطع به معنای پارچه ابریشمی سرخ آمده‌است و جان پسوند مکان است. در نتیجه لاهیجان به معنای «شهر ابریشم » است.
 اشپیگل محقق آلمانی در کتاب «حملات روسیان به سواحل کرانه خزر» نام لاهیجان را به معنی «شهر ابریشم» می‌داند. لاه به معنی ابریشم است و یج و ج پسوند نسبت است مانند یوشی و یوشیج و یا لار و لاریج. در نتیجه لاهیج به معنی ابریشمی است و ان پسوند مکان. در نتیجه لاهیجان به معنی مکان ابریشمی است. این شهر در گذشته در دورانی از استیلای اعراب و سیطرهٔ خلافت دارالاماره یا دارالامان هم نامگذاری شده بوده که به تدریج بار دیگر نام ایرانی خود را بازیافته، نخست لاهیجان المبارک و سپس لاهیجان خوانده شده‌است. شهر لاهیجان در قرون سوم تا پنجم هجری در محل روستای فعلی چفل، در میانه راه امروزی بازکیاگوراب به سیاهکل قرار داشت و از قرن پنجم کم کم به محل امروزی انتقال یافت و از ابتدای قرن ششم هجری تبدیل به مرکز حکومت سادات مویدی شد و سپس ناصروندان بر آن چیره شدند. از قرن هشتم سادات کیایی حکومت خود بر لاهیجان را آغاز کردند و دوران شکوه لاهیجان دوران حکومت کیاییان است.
 حمدالله مستوفی درباره لاهیجان نوشته‌است: «از اقلیم چهارم است. طولش از جزایر خالدات فدک و عرض از خط استوا لح شهری بزرگ است و دارالملک جیلانات آبش از جبال بر می‌خیزد و حاصلش برنج و ابریشم و اندک غله می‌باشد و نارنج و ترنج و میوه‌های گرمسیری فراوان است.»
 لاهیجان در سال ۷۰۵ ه.ق به دست اولجایتو فتح شد و امیر تیمور به آن لشکر کشید. پس از تیمور، سید امیر بیک و نوادگان وی –از سادات کیانی– بر شهر لاهیجان حکومت کردند. پس از سقوط حکمرانان کیانی، حاکمان صفوی در این شهر حکومت کردند.
از حوادث ناگوار و مهم در تاریخ لاهیجان، طاعون در سال ۷۰۳ ه.ق، آتش‌سوزی سال ۸۵۰ ه.ق و اشغال آن توسط روس‌ها در سال ۱۷۲۵ میلادی است. در سال ۱۲۳۰ ه.ق لاهیجان دچار زلزله شد و در سال ۱۲۴۶، بار دیگر طاعون در آن کشتار کرد.
 شأن و شکوه لاهیجان در زمان خان احمد خان است. خان احمدخان یکی از حاکمان لاهیجان در قرن دهم است و کمتر حاکمی در گیلان چنین قدرتی را به خود دیده‌است و لاهیجان از این نظر در دوران طلایی خود بود. شهرستان لاهیجان به گواهی تاریخ در گذشته مرکز حکومت بیه پیش بوده و وسعت آن سرزمینی از سفیدرود تا چالوس را در بر می‌گرفته‌است .
 شهر لاهیجان از دیرباز کانون بازرگانی ابریشم بوده و بیشترین سهم را نیز در تولید و صادرات آن داشته‌است. صنعت چای یکی از مهم‌ترین صنایع کشاورزی این شهر است. نخستین بار چای در ایران توسط حاج محمد حسین اصفهانی به سال ۱۳۰۲ ه.ق در عصر ناصرالدین شاه قاجار کشت شد که پیشرفتی نداشت و موفقیتی بدست نیاورد. اما شخصی بنام محمد خان قاجار قوانلو ملقب به کاشف‌السلطنه مشهور به چایکار در سال ۱۳۱۹ ه.ق چای را در لاهیجان کشت نمود و به بار نشاند. وی در حقیقت پدر کشت چای در ایران به شمار می‌آید. در اثر به بار نشستن این فراورده، تأثیرات شگرفی بر زندگی مردم منطقه و اقتصاد کشور به جای مانده‌است.
در شوال سال ۱۰۰۰ ه.ق شاه عباس کبیر پس از آواره کردن خان احمد خان به لاهیجان آمد و دستور داد باغی را که در مقابل قصر خان احمد خان بود و انواع گل‌ها و اقسام میوه‌ها در آن دیده می‌شد خراب و به زمین بازی چوگان و قپق‌اندازی تبدیل کردند و پیرامون آن را درخت کاشتند. همچنین شاه عباس دستور داد باغ بیشه دژ خان احمد خان را که از آثار بزرگ بود، ویران کردند و به این ترتیب اثری از دودمان کیائیان گیلان بویژه خان احمد خان نگذاشتند، زیرا وی پسری نداشت که حفظ نام او نماید. بعد از سقوط و مرگ خان احمد خان، لاهیجان دیگر به خود رنگ استقلال ندید و شهر رشت که در آن زمان روستایی بیش نبود ، کم‌کم مرکزیت پیدا کرد و به واسطه توجه خاص شاه عباس حوزه اقتدار آن گسترش یافت و به دیگر بخش‌های گیلان چیرگی کافی پیدا نمود.لاهیجان یکی از مراکز اصلی جنبش جنگلی‌ها بود.
لاهیجان در زمان اولجایتو ضرابخانه داشته که سکه ضرب می‌کرده ، نمونه‌هایی از سکه‌های دوران ابو سعید بهادرخان اولجایتو، فتحعلیشاه قاجار و شاه طهماسب صفوی مشاهده شده که در لاهیجان ضرب شده‌اند.
 لاهیجان منطقه‌ای است که از شمال به دریای خزر، از شرق به لنگرود، از جنوب به دیلمان، از جنوب غربی به سیاهکل و از غرب به آستانه اشرفیه محدود می‌شود که در ۵۰ درجه و صفر دقیقه شرقی و در ۳۷ درجه و ۱۱ دقیقه شمالی عرض جغرافیایی قرار دارد. در سال ۱۳۸۹، جمعیت شهر لاهیجان ۱۶۶٬۱۹۱ نفر برآورد شده‌است.  این شهر ساخته‌شده بر سرزمینی هموار و جلگه‌ای است که حاصل رسوبات به جای مانده از رودهای گیلان است. از نظر موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های تاریخی یکی از شهرهای مهم گیلان به شمار می‌رود و مدت‌ها مرکز بخش بیه‌پیش گیلان بوده‌است.
شهرستان لاهیجان دارای دو بخش رودبنه و مرکزی و ۷ دهستان به نام‌های رودبنه، شیرجوپشت، آهندان، بازکیاگوراب، لفمجان، لیالستان و لیل است. این شهرستان بر پایه آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵، دارای جمعیتی بیش از ۱۶۲٫۸۹۸ نفر بوده‌است  که حدود نیمی از آن‌را جمعیت روستایی و نیم دیگر را شهری تشکیل می‌دهد.مردم آن بیشتر گیلک هستند و گالش به ساکنین ارتفاعات این منطقه اطلاق می‌شود که آن‌ها هم تیره‌ای از گیلکان بوده و زبان‌شان گیلکی است.
 زبان بومی این شهرستان، گیلکی با لهجه شرقی است که با لهجه غربی گیلکی (رشت و فومن) اندکی تفاوت دارد. دین مردم لاهیجان شیعه و از نوع ناصری است.زبان گفتاری مردم لاهیجان،

• لاهیجان
• درياي خزر
• سياهكل
• لنگرود
• آستانه اشرفيه
• گيلان
• شهر ابريشم