سخن نیوز | کاوش باستان شناسان در دست کندهای

کاوش باستان شناسان در دست کندهای « کافر کلی »

تاریخ انتشار: 1403/6/19 9:12 / کد خبر : 7263 / دسته خبر : گزارش ویژه

کاوش باستان شناسان در دست کندهای »کافر کلی در دره هراز استان مازندران آغاز شد تا نقوش کنده کاری شده پاک سازی و خواناسازی شود.

سخن نیوز : روزنامه ابرار به نقل از ایسنا / این مجموعه شاخص ترین معماری دست کند شناسایی شده از منظر وجود نقوش کنده یا نگارکند دیواری (نقوش مینیاتوری) موجود در شمال ایران است. معماری دست کند گونه خاصی از معماری است که در آن هیچ مصالحی برای تولید فضا استفاده نمی شود و فضاهای دلخواه در این نوع معماری با کندن صخره ها و کوه ها به وجود می آید، بنابراین فضای مورد نظر به اشکال متفاوت می تواند ایجاد شود.

این شاهکار معماری به گونه های متفاوتی در نقاط مختلف ایران زمین قابل مشاهده است. نمونه هایی از این نوع معماری را می توان در روستای تاریخی میمند در استان کرمان، روستای کندوان در تبریز، گور دخمه های نقش رستم در استان فارس، نیایشگاه صخرهای قیزقاپان در سلیمانیه و خندق های سنگی شهر تاریخی ابرکوه دید.

کافرکلی نمونه دیگری از معماری دست کند ، در روستای کهرود شهرستان آمل واقع گردیده و نخستین کاوش باستان شناسی در آن با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با حمایت مالی دهیاری و شورای اسالمی روستای کهرود، با موضوع و هدف گمانه زنی و خواناسازی دست کندها آغاز شده است.

میثم فالح، سرپرست هیأت باستان شناسی کافرکلی گفت: مجموعه کافرکلی های دره هراز شهرستان آمل در زمره معماری دست کند کوهستانی ایران بوده و در پایین دست قله دماوند و در میانه رشته کوه های البرز واقع شده است.

این باستان شناس افزود: تنوع کارکردی، تعدد، تجمیع و پراکنش جغرافیایی این گونه از دست کندها در محور مواصالتی جنوب دریای مازندران به داخل فالت ایران( دره هراز ) در کشور کم نظیر بوده و نشان از اهمیت وجودی و ساختاری و ریشه در باورها و اندیشه های مردمان البرزنشین دارد.

از این رو و پس از بررسی های روشمند، بر آن شدیم تا مجموعه کافرکلی کهرود را به منظور دست یابی به اطالعات دقیق تر با محوریت گمانه زنی و خواناسازی مورد کاوش قرار دهیم. این مجموعه متشکل از چهار اتاقک (دخمه) همجوار و مجزا و بدون ارتباط داخلی با یکدیگر بوده و به عنوان شاخص ترین معماری دست کند شناسایی شده از منظر وجود نقوش کنده یا نگارکند دیواری(نقوش مینیاتوری) موجود در شمال ایران است.

سرپرست هیأت باستان شناسی کافرکلی گفت: این دست کندها در ضلع جنوبی روستا و در بدنه ماسه سنگی پهنه رسوبی البرز مرکزی و پایین دست قلعه کهرود ایجاد شده است و موقعیت ساختاری و قرارگیری مجموعه کافرکلی کهرود به گونه ایست تند با انباشت خاک و که یک تراس با شیبی نسبتاً قلوه سنگ در مقابل دهانه ورودی یکی از اتاقک ها بوجود آمده است.

این باستان شناس با بیان اینکه از مهمترین اهداف این کاوش، مفروض بر این است که در این انباشت، بقایا و شواهدی از داده های فرهنگی نهفته باشد، اظهارکرد: گمانه زنی موضعی به منظور دست یافتن احتمالی، پیش بینی شده است.

نکته دیگر، موجودیت ساختار معماری در فضای داخلی دست کندها بوده که متاسفانه مورد تخریب و حفاری های غیرمجاز شده و از دیگر سو انباشتی از آوار سنگ بخش هایی از آن را پوشانده است.

فالح، پاک سازی و خواناسازی این فضاها را از دیگر موارد هدف این فصل از کاوش عنوان کرد و افزود: از دیگر مواردی که در این فصل به آن می پردازیم، خواناسازی و مستندنگاری نقوش کنده دیواری ( نقوش مینیاتوری) در یکی از این اتاقک ها بوده که در گونه خود از مهمترین شواهد تاریخی و مهم ایران است. متاسفانه این نقوش مورد آسیب های بسیار جدی انسانی قرار گرفته، بطوری که بخش هایی از آن مخدوش شده و در برخی تخریب شده اند، اما خوشبختانه بخش های اعظمی از آنها قابل خواناسازی است.

در یک نگاه کلی این نقوش شامل نقوش انسانی، حیوانی، اساطیری، طبیعت، هندسی و اسلیمی، کتیبه، معماری و ... است.

بنابر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این باستان شناس گفت : در یک نگاه کلی، این نقوش شامل انسانی در حال تیراندازی، سوار بر اسب، کماندار سواره بر اسب با کمان دان و شمشیر، سرباز یا شخصی پیاده که سپر و شمشیر به دست دارد و ،... حیوانی شامل کل، بز، َ اسب، گوزن، مارال، گاو، شتر و چهارپایان نامشخص و پرندگانی همچون قرقاول، کبک کوهی، مرغ و ... نقش اساطیری!، طبیعت؛ قله دماوند! و تصاویری ل و طبیعت، هندسی و اسلیمی، به ُ احتمالی از گ اشکال مختلف، طرح های اسلیمی، مدور، مربع و شکلی همچون پرچم، تزئینات موجود روی حیوانات همچون زنگوله و آویزهای روی گردن و ادواتی همچون زین و لگام اسب، کتیبه، نوشته هایی از ادوار مختلف اسالمی و معماری همچون برج نگهبانی، دیوار و نردبان است.

فالح از نکات قابل توجه پیرامون این نقوش را تنوع سبکی، اجرایی و انتزاعی بودن آنها دانست و اظهارکرد: از نکات مهم دیگر اینکه این نقوش، با اندود کاه گل پوشانده شده اند که چرایی این امر از ِ زوایای مختلفی همچون اعتقادی، باوری و اندیشه ای قابل تحلیل و تعمق است و امیدواریم پس از انجام، نتایج ارزشمندی حاصل شود.