نبردی كه چهره جهان را تغییر داد

تاریخ انتشار: 1401/12/6 9:14     /     کد خبر : 6029     /     دسته خبر : نیم نگاه

سناریوهایی برای یکسالگی نزاع در اوکراین؛

سخن نیوز : /  روزنامه روزگار / شنبه 6 اسفند ۱۴۰۱ /  یک سال از جنگ روسیه علیه اوکراین می گذرد و این نزاع باعث بروز تغییرات عمیقی در اروپا شده است.

تلفات ده ها هزار نفر بوده و کماکان در حال افزایش است میلیون ها اوکراینی پناهنده شده و روسیه مرتکب جنایات جنگی متعددی شده اســت. روســیه اکنون زیرساخت های غیرنظامــی حیاتی را هــدف قرار می دهد که خود مصداق جنایت جنگی است.

پیــش بینی ها در مورد پایان جنگ اوکراین از یک سال پیش تاکنون تحقق نیافته اند. با این وجود، یک نکته مسلم وجود دارد: اوکراین هنوز دچار فروپاشی نشده است. به نقل از دیلی تلگراف؛ پیروزی کامل روسیه، تصــرف کامــل خاک اوکراین و تغییر رژیم در کی یــف اکنون تقریبا به طور قطع هدفی دور از دسترس برای کرملین است.

روسیه از اوایل نوامبر ۲۰۲۲ میالدی نیمی از سرزمین هایی را که در ابتدا تصرف کرده بود به دلیل تهاجمات متقابل موفقیت آمیز اوکراین از دســت داده اســت. این تهاجمات هم چنین باعث تقویت هویت ملی اوکراین شده اند. دســت کم ســه دلیل برای این نتیجه حاصل شــده وجود دارند: عملکرد اوکراین در میدان نبرد، اشتباهات عملیاتی - تاکتیکی روسیه و حمایت مالی و نظامی گسترده غرب. مورد آخر نقشی تعیین کننده داشته است.

با گذشت زمان تحویل سیستم های تسلیحاتی غربــی به اوکراین به طور مداوم از نظر کمیت و کیفیــت افزایش یافته اســت. غرب اکنون کامــال به آینــده اوکراین متعهد اســت.

در ژوئن ســال گذشــته اتحادیه اروپا به اوکراین وضعیــت نامــزدی در آن اتحادیه را اعطا کرد. حتی طرح هایی برای بازســازی پس از جنگ اوکراین و حمایت مالی بلند مدت از آن کشور نیز در دست اجرا هستند. بــا این وجــود، خبر های خــوب در اینجا به پایان می رســند. تلفات جنگ در حال حاضر به ارقام خیره کننده ای رســیده است.

تلفات ده هــا هزار نفر بوده و کماکان در حال افزایش است میلیون ها اوکراینی پناهنده شده و روسیه مرتکب جنایات جنگی متعددی شــده است. روسیه اکنون زیرساخت های غیرنظامی حیاتی را هدف قرار می دهد که خود مصداق جنایت جنگی است. بنابراین، در حالی که پیروزی کامل برای روسیه بعید به نظر می رسد نتیجه دقیق درگیری هنوز بسیار احتمالی است.

یک سال پس از جنگ به نظر می رسد این چهار سناریو ممکن است به روشن شدن دامنه اقدامات سیاسی در هفته ها و ماه های آتی کمک کنند.

۱ -ادامه جنگ برای ســال های آینده تا زمانی که پذیرش هزینه ادامه جنگ غیر قابل تحمل شود در ســال اول جنگ نیرو های مســلح روسیه نتوانستند به اهداف سیاسی که در ابتدا توسط پوتین تعیین شده بود دست یابند. با این وجود، به نظر می رسد تغییر رژیم در اوکراین که تحت شــعار تبلیغاتی نازی زدایــی و نظامی زدایی اوکرایــن مطرح می شــوند اهداف حداکثری در تالش های کارزار نظامی روســیه هستند. دســت کم آن گونه که دیمیتری پســکوف سخنگوی کرملین می گوید مسکو قصد دارد کی یــف واقعیت امروز را بپذیرد یعنی الحاق چهار استان اوکراین که روسیه در حال حاضر به طور کامل کنترل آن را در اختیار ندارد.

اوکراین اگر بتواند با استفاده از تجهیزات نظامی از تحمیل شرایط روسیه جلوگیری کند هرگز چنیــن نتیجــه ای را نخواهد پذیرفت. پس از عملیات نظامی موفق اوکراین در خرسون در ماه نوامبر که باعث عقب نشینی روسیه از ساحل رودخانه دنیپرو شد شدیدترین منازعات دوباره به دونباس انتقال یافته اند. با این وجود، تقریبا چهار ماه است که تنها تغییر اندکی در خط مقدم ایجاد شده است. علیرغم بن بست ایجاد در پیش روی دو طرف کماکان معتقدند که می توانند در جنگ قاطعانه پیروز شوند و به حداکثر اهداف استراتژیک خود دست یابند. اوکراین به حمایت نظامی مستمر غرب امیدوار اســت که در نهایت باعث خواهد شــد مسکو مجبور به پذیرش شکست شود.

روسیه بر این باور اســت که می تواند بیش تر از زمان فعلی شرایط دشوار را تحمل کند و روی خسته شدن غرب از ادامه حمایت از اوکراین حساب باز کرده است. روسیه بسیج نیرو را آغاز کرده و صنایع خود را به سمت تولید تجهیزات نظامی سوق داده است. به نظر می رســد پوتین مصمم به ادامه جنگ علیرغم افزایش فشار مالی و تشدید تحریم ها می باشد. از نظر او دستیابی به نتیجه ای موفق از نظر سیاسی به امری حیاتی و وجودی برای روســیه تبدیل شده است. اگر روسیه واقعا به این نتیجه رســیده باشد جنگ تا زمانی ادامه خواهــد یافــت که هزینه ها در نهایت برای هر یک از طرفین غیرقابل تحمل شود این موضوع سال ها به طول خواهد انجامید.

2 -مذاکرات دشــوار بــرای برقراری آتش بس پایان دادن به خونریزی در صورتی امکان پذیر است که هر دو طرف با آتش بسی موافقت کنند که عمال وضعیت موجود سیاسی و سرزمینی را متوقــف کنــد. در ظاهــر، چنین نتیجه ای خوشایند به نظر می رسد، زیرا بار کلی بر دوش غیرنظامیان در اوکراین را کاهش می دهد. با این وجود، آتش بس ها به ندرت نتیجه تعدیل های منطبــق با یکدیگر هســتند. در عوض، آتش بس ها نشان دهنده پیروزی های دیپلماتیکی هستند که به سختی به دست آمده اند و بازتاب دهنده وضعیت نظامی در میدان جنگ هستند و اغلب به یکی از طرفین مزیت می بخشند.

به همین خاطر اســت که مذاکره درباره برقراری آتش بس بسیار دشوار است. پس ســوال کلیدی این اســت که یک نتیجه قابــل تحمل دقیقا چگونه به نظر می رســد؟ در داخــل اوکرایــن، پذیرش از دســت دادن هر قلمرو مســتقلی آینده سیاســی دولت آن کشــور را تهدید می کند و مردمی که هنوز در این ســرزمین ها زندگی می کنند را در معرض خطر قرار می دهد. پوتین با الحاق چهار استان اوکراین عمال گزینه های سیاسی خود را برای خروج بدون جنگ از آنجا از بین برده اســت.

غرب نیز تغییر مرز ها را برسمیت نمی شناسد حتی اگر ممکن باشد آن را به عنوان یک واقعیت موقتی بپذیرد در طول زمان وضعیت معکوس آتش بس نمی تواند دالیل ً خواهد شد. مطمئنا استراتژیک اصلی نزاع را حل کند. پوتین آماده است تا هر دولتی در اوکراین که با غرب متحد باشد را تهدیدی برای حکومت خود و باورهایش در مــورد هویت ملی روســیه قلمداد کند.

در عین حــال، اکثر تحریم های غرب به نقطه ی بی بازگشت رسیده اند. بنابرایــن، پایان جنــگ منجر به صلح مثبت نخواهد شد. مشابه توافق مینسک حصول یک آتش بس از طریق مذاکره می تواند به کاهش رنج انســانی کمک کند، اما درگیری کلی بین طرفین در سایر زمینه ها ادامه خواهد یافت.

3 -تثبیت دستاورد های نظامی روسیه و کاهش گزینه های کی یف نتیجه دیگری ممکن، اما بســیار نامشــخص است. حمالت متقابل موفقیت آمیز روسیه در دونباس و ادامه تخریب زیرساخت های حیاتی در سراســر کشور می تواند مسکو را قادر سازد تا دستاورد های ارضی خود را حداقل در مورد چهار استان ضمیمه شده اوکراین تثبیت کند. یک خط مقدم تثبیت کننده گزینه های اندکی را برای کی یف باقی می گذارد جز آن که یا به دنبال توافق آتش بس براساس شرایط روسیه باشــد یا منتظر ماندن به امید تغییر وضعیت در میــدان نبــرد.

این که چنین ســناریویی بــه واقعیت تبدیل می شــود یا خیر به عوامل متعددی بســتگی دارد که مهم تر از همه آن عوامل سطح و زمان حمایت نظامی غرب است. از آنجایــی که ذخایر تجهیزات قدیمی دوران شــوروی در حال به پایان رســیدن هســتند ایــاالت متحده و کشــور های اروپایی تحویل سیستم های تسلیحاتی مدرن غربی به اوکراین را آغاز کرده اند. با این وجود، مشــخص شــده که بســیاری از تجهیزات و تسلیحات به تعداد کافی در تسرس نیستند یا ابتدا نیازمند تعمیرات جدی هستند که خود فرآیندی زمان بر خواهد بود. ظرفیت بالقوه کشور های غربی در تولید مهمات جنگی نیز هنوز در مرحله انجام با سرعت باال نیست.

در مقابل، روسیه کماکان از ذخیره بزرگ تجهیزات تولید شده در دوره شوروی بهره می برد. روســیه در زمینه تولیدات صنعتی به آرامی، اما به طور پیوســته بر نیاز های نظامی تمرکز می کند. هزینه های رســمی دفاعی روسیه در سال ۲۰۲۲ میالدی نسبت به پیش بینی های بودجه سال ۲۰۲۱ میالدی به میزان یک سوم افزایش یافته است. در سال های آینده نیز هزینه در این سطح باقی خواهد ماند. علی رغــم افزایش تنش هــای اجتماعی دور دیگری از بسیج عمومی نیرو محتمل خواهد بود.

بدیهی اســت که منابع روسیه بی نهایت نیستند، اما زمان بندی مناسب همراه با بهبود اجرای عملیاتی کسب مزایای تعیین کننده را در طول سال ۲۰۲۳ ممکن می سازد. زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در بهار ۲۰۲۲ میالدی به طور علنی اعالم کرد که اخراج روسیه زا تمام خاک اوکراین بدون ایجاد جنگ جهانی ســوم ناممکن اســت. در عوض، او بازگشت به خطوط پیش از ۲۴ فوریه را پیشنهاد کرد. در جریان مذاکرات در استانبول در اواخر ماه مارس طرف اوکراینی پیشنهاد کرد که از پیوستن به هــر ائتالف نظامی )یعنی ناتو( خودداری کند و مســائل مربوط به کریمه را از طریق مذاکره در بازه زمانی پانزده ساله حل و فصل شوند.

با این وجود، پس از آشکار شدن ابعاد جنایات جنگی در بوچا و ایرپین این دیدگاه تغییر کرد. زلنســکی در سپتامبر ۲۰۲۲ میالدی به طور رســمی امکان مذاکره مستقیم با پوتین را رد کــرد. او اکنون قصد دارد کنترل کامل ارضی بر مرز های اوکراین در سال ۱۹۹۱ میالدی )از جمله کریمه(، پرداخت غرامت از سوی روسیه و پیگرد جنایات جنگی ارتکابی توسط کرملین را به عنوان دستاورد به دست آورد. سیاستمداران غربی دست کم به طور علنی ایــن اهداف را پذیرفتــه اند، زیرا وعده داده انــد از دفــاع از اوکراین تا هــر زمانی که به طول انجامد ادامه خواهند داد. با این وجود، بیرون راندن روســیه از کل اوکراین مستلزم فروپاشی کامل ارتش آن کشور است.

برخی از مقام هــای غربی مانند ژنرال مارک میلی رئیس ســتاد مشترک ارتش ایاالت متحده معتقدند دستیابی به این نتیجه بسیار بعید است. این نتیجه تنها شرایطی که نزدیک به تغییر رژیم در مسکو باشد قابل تصور خواهد بود. تاکنون هیچ نشانه ای از شکاف بزرگ در پایگاه قدرت کرملین وجود ندارد.

4 -سناریوی بعید پیروزی کامل اوکراین به نظر می رســد یک پیروزی کامل اوکراینی یک احتمال بعید و دور از امکان تحقق باشــد. هر مسیری برای دستیابی به این سناریو مسلما مستلزم جنگنده ها و موشک های دوربرد است کــه به اوکراین اجــازه می دهد حمالت را در عمــق خاک روســیه انجام دهــد. اگر غرب چنین تســلیحاتی را به اوکراین تحویل دهد خطر تشــدید تنش هســته ای وجود خواهد داشت.

خطوط قرمز روسیه در مورد استفاده از تسلیحات هسته ای ممکن است انعطاف پذیر باشند، اما اساسا هیچ کس نمی داند که پوتین و نزدیک ترین مشاوران اش در آن صورت چه واکنشی از خود نشان خواهند داد. جنــگ در اوکراین امنیــت اروپا را برای آینده قابل پیش بینی تعریف خواهد کرد. این جنگ پیش تر تغییراتی را ایجاد کرده اســت.

فنالند و ســوئد در نهایت به ناتو خواهند پیوســت در حالــی که ایاالت متحده به طور قابل توجهی ردپای نظامی خود را در این قاره افزایش داده است. اعضای اتحادیه اروپا سیاستگذاری خود در عرصــه انرژی را معکوس کــرده و واردات ســوخت های فســیلی از روســیه را به میزان قابل توجهی کاهش داده اند. ســفر های عادی و مبادالت اجتماعی با روســیه عمال متوقف شده اند. بخش عمده این تغییرات در طوالنی مدت باقی خواهد ماند