سخن نیوز: به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، ۱۷ آبان سال‌جاری در تقویم کشورمان به‌مناسبت سالروز ولادت «حضرت زینب کبری(س)» به عنوان «روز ملی پرستار» ثبت شده است. پرستاری در ایران در یک‌دهه‌ی گذشته تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. این تحولات نه‌تنها در زمینه‌ی آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص، بلکه در زمینه‌ی پژوهش‌های علمی، فناوری‌های نوین و مشارکت در مجامع بین‌المللی نیز دیده می‌شود. در این گزارش، به بررسی پیشرفت‌های کلیدی در این حوزه و تأثیرات آن‌ها در بهبود خدمات بهداشتی و درمانی در ایران و سطح جهانی پرداخته می‌شود.

رشد چشمگیر تعداد فارغ‌التحصیلان و توسعه‌ی زیرساخت‌های آموزشی در پرستاری

در سال‌های اخیر، ایران شاهد رشد قابل‌توجهی در تربیت نیروی پرستاری بوده است. طبق آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعداد دانشکده‌های پرستاری در کشور از ۳۵ به ۵۰ واحد آموزشی افزایش یافته است. این افزایش دانشکده‌ها به‌ویژه در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، منجر به ارتقای سطح آموزشی پرستاری شده است. در حال حاضر، بیش‌از ۱۲ هزار نفر از فارغ‌التحصیلان پرستاری در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۴ هزار نفر در سال ۱۳۹۰ در این رشته تحصیل کرده‌اند.

این رشد قابل‌توجه در تعداد دانشکده‌ها و فارغ‌التحصیلان پرستاری، در کنار تقویت کیفیت آموزش، نقش مهمی در تأمین نیروی انسانی برای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ایفا کرده است. «علیرضا زالی» رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، در این‌باره تأکید کرد: «افزایش تعداد دانشکده‌های پرستاری نه‌تنها به تربیت نیروی متخصص کمک کرده، بلکه باعث تقویت جایگاه پرستاری در «نظام سلامت» کشور شده است.»

در این راستا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران در سال‌های اخیر، با اجرای برنامه‌های متنوع آموزشی، توانسته است ظرفیت‌های آموزشی و پژوهشی پرستاری را در کشور به سطح جهانی ارتقاء دهد.

مشارکت فعال پرستاران در پژوهش‌های علمی و انتشارات بین‌المللی

یکی از دستاوردهای مهم ایران در دهه‌ی گذشته، افزایش فعالیت‌های علمی و پژوهشی در حوزه پرستاری بوده است. در سال‌های اخیر، تعداد مقالات علمی پرستاران ایرانی در مجلات معتبر بین‌المللی، افزایش چشمگیری داشته است. طبق گزارش‌های انجمن پرستاری ایران و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، تعداد مقالات علمی در زمینه‌ی پرستاری که توسط پرستاران ایرانی منتشر شده است، از ۲۵۰ عنوان مقاله در سال ۱۳۹۵ به بیش‌از ۶۰۰ عنوان مقاله در سال ۱۴۰۱ رسیده است. این روند نشان‌دهنده‌ی ارتقای کیفیت پژوهش‌ها و شناخت بین‌المللی پرستاری ایران است.

مقالات منتشرشده توسط پرستاران ایرانی، بیشتر در زمینه‌های مراقبت‌های ویژه، پرستاری در بحران‌ها، روان‌شناسی پرستاری و پژوهش‌های بالینی متمرکز بوده‌اند. برخی از مقالات برجسته در این حوزه شامل پژوهش‌هایی در مورد «مدیریت بحران‌های بهداشتی در ایران» و «نقش پرستاران در مدیریت بیماری‌های مزمن» است.

مطالعات انجام‌شده در این حوزه‌ها نه‌تنها در ایران بلکه در سطح جهانی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. به عنوان مثال، یکی از مقالات منتشرشده در مجله‌ی «International Journal of Nursing Studies» در سال ۱۴۰۱ توسط دانشمندان ایرانی با موضوع «ارتقاء کیفیت مراقبت‌های پرستاری در بیمارستان‌ها در دوران پاندمی کووید-۱۹» منتشر شد که مورد ارزیابی و استناد پژوهشگران بین‌المللی قرار گرفت.

ارتقای استانداردهای جهانی پرستاری و تأثیر ایران در مجامع بین‌المللی

ایران علاوه‌بر پیشرفت‌های داخلی در حوزه پرستاری، در سطح بین‌المللی نیز در تلاش است تا استانداردهای جهانی پرستاری را ارتقاء دهد. یکی از مهم‌ترین اقدامات ایران در این زمینه، عضویت در انجمن‌های بین‌المللی پرستاری است. ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در منطقه‌ی غرب آسیا در توسعه و ارتقای استانداردهای پرستاری شناخته شده است و در این راستا در بیش‌از ۱۰ انجمن بین‌المللی پرستاری از جمله اتحادیه بین‌المللی پرستاری (ICN) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) مشارکت دارد.

«محمد میرزابیگی» رئیس سابق سازمان نظام پرستاری در این زمینه اظهار کرد: «مشارکت فعال ایران در مجامع بین‌المللی به ارتقای استانداردهای پرستاری در کشور کمک کرده است. همچنین، تجربیات ما در زمینه‌ی مدیریت مراقبت‌های بهداشتی و آموزش پرستاری، در سطح جهانی شناخته‌شده است.»

در سال ۱۴۰۲، ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در ارائه‌ی مدل‌های آموزشی نوین در پرستاری و مدیریت سیستم‌های بهداشتی و درمانی در منطقه‌ی غرب آسیا شناخته شد. این رتبه‌بندی بر اساس معیارهایی مانند توسعه سیستم آموزشی، پژوهش‌های علمی و مشارکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های بین‌المللی انجام شده است.

اعزام پرستاران ایرانی به خارج از کشور

یکی از تأثیرات مثبت پیشرفت‌های حوزه پرستاری در ایران، اعزام پرستاران ایرانی به کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس، استرالیا، کانادا و سایر کشورهای پیشرفته است. طبق آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال ۱۴۰۰، بیش‌از ۱۰۰۰ پرستار ایرانی به کشورهای مختلف اعزام شده‌اند. این روند ادامه یافته و پیش‌بینی می‌شود که این رقم در سال‌های آینده به‌ویژه در زمینه نیروی متخصص افزایش یابد.

این اعزام‌ها به دلیل تخصص‌های بالای پرستاران ایرانی و کیفیت آموزش‌های پرستاری در ایران صورت می‌گیرد. در همین زمینه، «دکتر علیرضا زالی»، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد: «پرستاران ایرانی به دلیل تخصص و مهارت‌های بالای خود، در کشورهای مختلف شناخته‌شده‌اند و این امر باعث تقویت ارتباطات علمی و پزشکی ایران با کشورهای دیگر شده است.»

گسترش فناوری‌های نوین در حوزه‌ی پرستاری

استفاده از فناوری‌های نوین در پرستاری یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ایران در دهه‌ی اخیر بوده است. طبق گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۴۰۲، بیش‌از ۳۰ درصد از بیمارستان‌های کشور از سیستم‌های پزشکی از راه دور یا تله‌مدیسین استفاده می‌کنند. این فناوری به‌ویژه در مناطق دورافتاده‌ی ایران که دسترسی در آن‌ها به خدمات بهداشتی و درمانی دشوار است، کمک شایانی به ارائه‌ی مراقبت‌های پزشکی کرده است.

مزایای استفاده از تله‌مدیسین در پرستاری ایران:

۱. دسترسی بهتر به خدمات بهداشتی: تله‌مدیسین به پرستاران این امکان را می‌دهد که از راه دور به بیماران خدمات پزشکی ارائه دهند، خصوصاً در مناطق دورافتاده.

۲. ارتقاء کیفیت مراقبت‌ها: این فناوری به پرستاران امکان می‌دهد که از پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی برای ارائه‌ی مراقبت‌های بهتر استفاده کنند.

«محمد قوسیان مقدم» دبیرکل سابق جمعیت هلال‌احمر در این زمینه بیان کرد: «استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه تله‌مدیسین، نه‌تنها دسترسی به خدمات بهداشتی را بهبود بخشیده، بلکه به افزایش کیفیت مراقبت‌ها در مناطق دورافتاده و مرزی کشور کمک کرده است.»

مشارکت پرستاران در مدیریت بیمارستان‌ها

در سال‌های اخیر، شاهد تغییرات اساسی در فرآیندهای مدیریتی بیمارستان‌ها در ایران بوده‌ایم. طبق آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال ۱۴۰۱ بیش‌از ۲۰ درصد از مدیران بخش‌های بیمارستانی در ایران، از میان پرستاران انتخاب شده‌اند. این مشارکت‌های مدیریتی، بهبود کیفیت خدمات درمانی و کاهش زمان انتظار برای دریافت خدمات را به همراه داشته است.

مشارکت پرستاران در فرآیندهای مدیریتی نه‌تنها به بهره‌وری بیشتر بیمارستان‌ها کمک کرده است بلکه باعث افزایش رضایت بیماران و کارکنان درمانی نیز شده است.

«علیرضا رئیسی» معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: «مشارکت پرستاران در فرآیندهای مدیریتی بیمارستان‌ها، باعث افزایش کارایی و بهبود کیفیت خدمات درمانی شده است. این تغییرات به نفع بیماران و کارکنان درمانی بوده است.»

این مشارکت پرستاران در مدیریت بیمارستان‌ها، باعث تغییراتی در نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات درمانی، بهبود فرآیندهای کاری و بهینه‌سازی منابع شده است. از سوی دیگر، افزایش نقش پرستاران در مدیریت بیمارستان‌ها، توانسته است به توسعه‌ی فرهنگی در محیط‌های درمانی کمک کند که در آن‌ها پرستاران نه‌تنها به عنوان افراد درمانگر، بلکه به عنوان مدیران و تصمیم‌گیرندگان موثر شناخته می‌شوند.

چالش‌ها و موانع پیش رویِ توسعه‌ی پرستاری در ایران

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پرستاری، هنوز چالش‌هایی وجود دارد که بر روند توسعه‌ی این حرفه تأثیر می‌گذارد. از جمله‌ی این چالش‌ها می‌توان به مشکلات اقتصادی در بیمارستان‌ها، کمبود تجهیزات پزشکی پیشرفته و فشار کاری زیاد بر پرستاران اشاره کرد. همچنین، نوسانات اقتصادی و محدودیت‌های مالی، بر ظرفیت‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی نیز تأثیر گذاشته است.

علاوه‌بر این، در حالی‌که ایران در زمینه‌ی آموزش و پژوهش در حوزه پرستاری پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است، اما هنوز در برخی از مناطق به‌ویژه در روستاها و مناطق مرزی، دسترسی به خدمات پرستاری با کیفیت مطلوب، محدود است. بنابر این، گسترش زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در این مناطق، می‌تواند به رفع این چالش‌ها کمک کند.

چشم‌انداز آینده و راهکارهای پیشنهادی برای ارتقاء پرستاری در ایران

با توجه به روندهای پیشرفت در حوزه‌ی پرستاری و تجربه‌های موفق ایران در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری‌های نوین، می‌توان پیش‌بینی کرد که پرستاری در ایران در آینده‌ای نزدیک به یکی از بخش‌های کلیدی و پیشرو در نظام سلامت جهانی تبدیل خواهد شد. برای تحقق این هدف، ضروری است که کشور به اقدامات زیر توجه کند:

۱. افزایش سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های پرستاری: با توجه به رشد علمی پرستاران ایرانی، ضروری است که دولت و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری بیشتری در زمینه‌ی تحقیق و توسعه‌ی پرستاری انجام دهند. این پژوهش‌ها باید بیشتر در زمینه‌های تخصصی مانند پرستاری در بحران‌ها، مراقبت‌های ویژه و درمان بیماری‌های مزمن، متمرکز باشند.
۲. تقویت زیرساخت‌های آموزشی: با توجه به رشد تعداد دانشکده‌های پرستاری و فارغ‌التحصیلان این رشته، تقویت زیرساخت‌های آموزشی و برگزاری دوره‌های تخصصی برای پرستاران در سطوح ملی و بین‌المللی، می‌تواند به ارتقای سطح علمی و عملی این حرفه کمک کند.
۳. توسعه‌ی آموزش‌های مجازی و تله‌مدیسین: استفاده از فناوری‌های نوین مانند تله‌مدیسین و آموزش‌های آن‌لاین، می‌تواند به پرستاران این امکان را بدهد که به‌روزترین اطلاعات و مهارت‌ها را در اختیار داشته باشند، به‌ویژه در مناطق دورافتاده که دسترسی به آموزش‌های حضوری دشوار است.
۴. حمایت از پرستاران در مدیریت بیمارستان‌ها: با توجه به نقش مهم پرستاران در مدیریت بیمارستان‌ها، دولت و وزارت بهداشت باید سیاست‌هایی برای تقویت این مشارکت‌ها اتخاذ کنند تا به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی در کشور کمک کنند.
۵. تقویت تعاملات بین‌المللی: ادامه‌ی مشارکت فعّال ایران در مجامع بین‌المللی و اعزام پرستاران ایرانی به کشورهای مختلف، می‌تواند به افزایش اعتبار و شناخت جهانی پرستاری ایران کمک کند و از تجربیات سایر کشورها نیز بهره‌برداری شود.

با توجه به مطالب فوق، پرستاری در ایران در دهه‌ی اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. از رشد تعداد فارغ‌التحصیلان و دانشکده‌های پرستاری گرفته تا گسترش پژوهش‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین، همه نشان‌دهنده‌ی حرکت پرستاری ایران به‌سوی توسعه‌ای پایدار و بین‌المللی است. با این‌حال، هنوز چالش‌هایی وجود دارد که نیازمند تلاش‌های بیشتر برای بهبود وضعیت پرستاری و ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی در کشور است. با ادامه برنامه‌های توسعه‌ای و همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان چشم‌انداز مثبتی برای پرستاری ایران ترسیم کرد که در آن، این حرفه نه‌تنها در سطح داخلی، بلکه در سطح جهانی نیز شناخته‌شده‌تر و تأثیرگذارتر باشد.